अक्षय तृतीया: महत्त्व, कथा आणि फायदे
प्रस्तावना
अक्षय तृतीया हा हिंदू धर्मातील एक अत्यंत शुभ आणि महत्त्वाचा सण आहे. हा दिवस वैशाख महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील तृतीयेला (तीज) येतो. या दिवशी केलेले दान, जप, तप, यज्ञ इत्यादी कर्म अक्षय म्हणजेच कधीही न संपणारे फल देणारे असतात, म्हणून याला “अक्षय तृतीया” असे म्हटले जाते. २०२४ साली अक्षय तृतीया ३० एप्रिल रोजी साजरी केली जाईल.
या लेखात आपण अक्षय तृतीयाचे महत्त्व, संपूर्ण कथा, पूजाविधी आणि या दिवशी केल्या जाणाऱ्या विविध कर्मांचे फायदे याबद्दल माहिती घेऊ.
अक्षय तृतीयाचे महत्त्व
अक्षय तृतीया हा दिवस अनेक धार्मिक आणि पौराणिक घटनांमुळे महत्त्वपूर्ण ठरतो.
१. भगवान परशुरामाचा जन्मदिन: या दिवशी भगवान विष्णूंचा सहावा अवतार परशुराम यांचा जन्म झाला.
२. गंगा अवतरण: राजा भगीरथ यांच्या तपस्येमुळे गंगा नदी या दिवशी पृथ्वीवर अवतरली.
३. महाभारताची सुरुवात: वेदव्यासांनी अक्षय तृतीयेला महाभारताचे लेखन सुरू केले.
४. कुबेर आणि लक्ष्मी पूजा: या दिवशी देवी लक्ष्मी आणि कुबेर यांची पूजा केली जाते, ज्यामुळे संपत्तीची प्राप्ती होते.
५. अन्नपूर्णा जयंती: देवी अन्नपूर्णा यांची उपासना या दिवशी केली जाते.
अक्षय तृतीयाच्या कथा
१. सत्यभामा आणि कुबेर यांची कथा
एकदा सत्यभामा (श्रीकृष्णाची पत्नी) म्हणाली, “माझ्या पतीकडे इतकं संपत्ती आहे की, मी दानधर्म करू शकते.” श्रीकृष्णांनी तिला कुबेराची पूजा करण्यास सांगितले. अक्षय तृतीयेला सत्यभामाने कुबेराची पूजा केली आणि सोन्याची वस्तूंचे दान केले. त्यामुळे तिच्या घरात संपत्तीचा अक्षय साठा निर्माण झाला.
२. द्रौपदीला अक्षयपात्र मिळाल्याची कथा
पांडव वनवासात असताना एकदा द्रुपद राजाने द्रौपदीसाठी अन्न पाठवले. परंतु दुर्योधनाने ते धान्य चोरून नेले. त्यावेळी श्रीकृष्णांनी द्रौपदीला अक्षय तृतीयेच्या दिवशी सूर्यपूजा करण्यास सांगितले. तसे केल्यावर द्रौपदीला “अक्षयपात्र” प्राप्त झाले, ज्यामुळे तिच्या घरात कधीही अन्नाची कमतरता झाली नाही.
३. सुदामा आणि श्रीकृष्ण यांची मैत्री
सुदामा हे श्रीकृष्णाचे मित्र असून ते अत्यंत गरीब होते. अक्षय तृतीयेला सुदामाने श्रीकृष्णाला भेटण्याचे ठरवले आणि त्यांना भेट म्हणून चार चिखलाच्या लाडू आणले. श्रीकृष्णांनी ते प्रेमाने स्वीकारले आणि सुदामाच्या गरिबीचे संपूर्ण राज्यात रूपांतर केले.
अक्षय तृतीयेची पूजाविधी
(1) सकाळची क्रिया
-
पहाटे उठून पवित्र नदीत स्नान करावे.
-
सूर्यनमस्कार आणि गायत्री मंत्र जप करावा.
(2) विष्णू-लक्ष्मी पूजा
-
तुळशी, फुले, अक्षता, फळे यांनी श्रीविष्णू आणि लक्ष्मीची पूजा करावी.
-
“ॐ नमो भगवते वासुदेवाय” हा मंत्र 108 वेळा जपावा.
(3) दानधर्म
-
सोने, चांदी, तांबे, वस्त्रे, उपाहार, गोदान, भूदान करावे.
-
गरीबांना अन्नदान करून पितृदोषाचे शमन करावे.
(4) महत्त्वाचे नियम
-
या दिवशी उपवास ठेवून फळे, दूध, तूप यांनी नैवेद्य द्यावा.
-
वृद्ध आणि ब्राह्मणांना भोजन देऊन आशीर्वाद घ्यावेत.
अक्षय तृतीयेचे फायदे
१. संपत्तीची प्राप्ती: या दिवशी सोने खरेदी करणे शुभ मानले जाते.
२. पितृदोष निवारण: पितृांसाठी तर्पण केल्याने पितृदोषाचे शमन होते.
३. विवाहासाठी शुभ: या दिवशी लग्न केल्यास कुटुंबात सुख-समृद्धी येते.
४. कर्जमुक्ती: या दिवशी दान केल्याने कर्जातून मुक्ती मिळते.
५. आरोग्य लाभ: गंगास्नान केल्याने आरोग्यवृद्धी होते.
विज्ञान आणि ज्योतिषशास्त्राचा दृष्टिकोन
-
अक्षय तृतीयेला सूर्य आणि चंद्र यांची स्थिती अत्यंत शुभ असते.
-
या दिवशी पृथ्वीवर सकारात्मक ऊर्जेचा प्रवाह जास्त असतो, म्हणून दान-पुण्याचा विशेष फायदा मिळतो.
निष्कर्ष
अक्षय तृतीया हा एक पवित्र दिवस आहे, ज्यामुळे मनुष्याला पुण्य, संपत्ती आणि सुख-शांती मिळते. या दिवशी दानधर्म, पूजा-अर्चा आणि सत्कर्म केल्यास त्याचे फळ अक्षय होते. म्हणून प्रत्येकाने अक्षय तृतीयेच्या दिवशी श्रद्धेने पूजा-अनुष्ठाने करावीत आणि जीवनात समृद्धी आणण्याचा प्रयत्न करावा.
“अक्षय तृतीयेच्या हार्दिक शुभेच्छा!”